Sinds vorige week prijken er twee volledig gevulde balkjes het studievoortgangsportaal van mijn opleiding. Ik ben officieel afgestudeerd! Hoewel ik na het inleveren van mijn laatste dossiers eind april alvast een feestje vierde, is het toch extra fijn dat het nu écht 100% zeker is dat ik mijn opleiding tot docent Nederlands heb afgerond en ik in september mijn diploma mag gaan ophalen.

Ben je benieuwd naar mijn ervaringen met de deeltijdopleiding tot docent Nederlands bij Fontys in Sittard en waarom ik bepaalde keuzes heb gemaakt? Lees dan gauw verder!

Leraar worden: verkorte opleiding volgen

Er zijn echt talloze routes om je te laten omscholen naar het onderwijs. Het hangt helemaal af van je persoonlijke situatie, wensen en de doelgroep waarmee je wil gaan werken wat voor jou de handigste route is. Het Onderwijsloket heeft er een handig overzicht van gemaakt en je kunt daar ook altijd terecht voor persoonlijk advies. Ik vertel je in deze blogpost graag over mijn persoonlijke ervaringen.

Grofweg zijn er twee hoofdroutes te onderscheiden: een officieel zij-instroomtraject (“zij-instromer in het beroep”), waarbij je een opleiding combineert met een baan in het onderwijs en dus direct vanaf het begin voor de klas staat, en de route van een deeltijdopleiding. In dat geval kun je daarnaast ook een baan hebben in het onderwijs of daarbuiten. Je kunt je praktijkervaring dus opdoen in een betaalde baan of via stages. Ik koos zelf heel bewust voor deze laatste optie – de deeltijdopleiding met stages – om niet direct in het diepe te hoeven springen en de volledige verantwoordelijkheid voor je klassen te hoeven dragen. Ik ben nog altijd heel blij met deze keuze. Met een goede begeleider die elke les meekijkt, krijg je echt superveel feedback. Ik heb daardoor in korte tijd echt heel veel kunnen leren.

Deeltijdopleiding Leraar Nederlands bij Fontys Sittard: mijn ervaringen

Zoals ik al eerder schreef, dacht ik lang dat ik voor het halen van een onderwijsbevoegdheid wel een jaar of vier zou moeten uittrekken. Dat dacht ik niet zomaar, want het was gebaseerd op verhalen die ik regelmatig hoorde. Ook toen ik net even een rondje googelde en wat deeltijdopleidingen tot leraar Nederlands bij andere hogescholen bekeek, zag ik weer dat het de norm is dat een verkort tweejarig traject van de deeltijdopleiding alleen toegankelijk is voor mensen die al een onderwijsachtergrond had. Ik heb dus echt geluk dat ik toevallig in Limburg woon en de dichtstbijzijnde lerarenopleiding wél een heel compact deeltijdprogramma aanbiedt. Of je nou communicatie of rechten hebt gedaan: hier geeft elke hbo- of wo-opleiding recht op algemene vrijstellingen, waardoor je bijvoorbeeld geen afstudeeronderzoek of minor hoeft te doen. Inmiddels weet ik dat er zelfs mensen uit Utrecht naar Sittard komen voor dit traject…

Hoe ziet de deeltijdopleiding tot leraar Nederlands aan de FLOS/Fontys Sittard er dan uit?* Op donderdag zijn er van 16.00 tot 20.00 uur lessen voor Nederlands. Doorgaans heb je voor een vak twee tot vijf lessen van twee uur. Ik vond het fysiek bijwonen van lessen zelf heel fijn, maar je kunt de lessen voor Nederlands bijna allemaal ook via Teams volgen. Voor sommige vakken heb je helemaal geen lessen en doe je alles via zelfstudie. Uiteraard zijn de docenten wel beschikbaar voor hulp en advies. Het tempo in de lessen ligt hoog – iets wat ik persoonlijk alleen maar heerlijk vond. Natuurlijk zijn sommige vakken zo interessant dat je nog wel langer les had willen krijgen, maar het feit dat de lesstof zo compact wordt aangeboden vond ik echt top.

Daarnaast zijn er op woensdag om de week lesavonden (18.00-21.30 uur) voor het pedagogisch-didactisch traject, oftewel het PDT. Dit is bedoeld om inzicht te krijgen in het docentschap in het algemeen. Studenten die een ander vak dan Nederlands willen gaan geven volgen deze lessen over onderwijskunde dan ook. Hoewel er inhoudelijk soms best interessante dingen worden behandeld in deze lessen, vond ik het contrast met de donderdagavonden groot – in negatieve zin. Het tempo lag behoorlijk laag en soms had ik het gevoel dat ik in een groepstherapiesessie terecht was gekomen.

Last but not least: het werkplekleren. Natuurlijk moet je ook praktijkervaring opdoen om je onderwijsbevoegdheid te halen. Dat kun je op je eigen werkplek doen als je al in het onderwijs werkt, maar ook via stages. De ene stage doe je voor havo/vwo en de andere in het beroepsonderwijs: vmbo of mbo. Er is geen verplicht aantal stage-uren bij FLOS, want het gaat erom dat je je bekwaamheid aantoont. Als richtlijn houden ze twee stages van ongeveer veertig lesuren aan. Daar was ik best verbaasd over: zo weinig? Uiteindelijk zijn allebei mijn stages afgetekend na ongeveer dertig lessen. Het bleek in de praktijk gewoon erg te helpen dat ik al een stuk meer levenservaring had dan iemand van rond de twintig. Ook heb ik in eerdere studies en banen al vaker presentaties gegeven en voor grote groepen gestaan.

Onderwijsbevoegdheid halen in één of twee jaar: is het haalbaar?

Het standaardtraject bij de FLOS beslaat dus twee jaar. Er is een verdeling gemaakt van wanneer je welke vakken in principe het beste kunt volgen, maar in de praktijk zie je dat er best veel studenten zijn die een deel van de vakken uit het tweede jaar al in het eerste jaar meepikken. Dit wordt ook zeker niet afgeraden door de docenten, wat ik heel positief vind. Een kleine minderheid – waaronder ikzelf – kiest ervoor om volledig te ‘dubbelen’ en alle vakken in één jaar te volgen. Als je niet of weinig werkt naast je opleiding en je relatief makkelijk leert, is dat op zich goed te doen. Ik vond het zelf wel behoorlijk pittig toen ik het volgen van de lessen ging combineren met de stages. Zelfs als je maar een paar lessen per week geeft, gaat er best een hoop tijd zitten in het voorbereiden van je lessen. Voor je stageportfolio moet je ook een aardige administratie bijhouden met lesvoorbereidingsformulieren, reflecties en bewijzen. Daarmee werd dat wel een hele kluif.

Veel eerstejaarsvakken sluit je af met een tentamen, terwijl dit bij tweedejaarsvakken vaker een dossier is. Door de drukte met mijn stages bleven de dossiers wel een beetje liggen. Dat is voor wel meer studenten een valkuil. Ik heb na het afronden van mijn laatste stage even flink gebikkeld en kon toen binnen een kleine twee maanden al mijn openstaande dossiers afronden.

Verder hangt het erg van je persoonlijke situatie af of het haalbaar is om je onderwijsbevoegdheid te halen in één tot twee jaar. Hoe veel uren werk je ernaast, is dat in het onderwijs of niet, heb je extra vrijstellingen, een druk gezin of niet… Ook je mate van aanleg voor het docentschap en of je al dan niet makkelijk en snel leert hebben invloed op wat haalbaar is. Ik heb zelf in het verleden een universitaire opleiding gevolgd, waardoor vakken op hbo-niveau voor mij geen al te grote uitdaging vormden.

Overstappen naar het onderwijs: ga je oriënteren!

Overweeg je om de overstap naar het onderwijs te maken? Dan zou ik je absoluut aanraden om in alle rust te onderzoeken of het wat voor je kan zijn. Neem contact op met scholen in je omgeving en vraag of je een dagje kunt meelopen, ga in gesprek met mensen die al in het onderwijs werken en verdiep je in opleidingsmogelijkheden (in de buurt). Daarnaast vond ik persoonlijke ervaringsverhalen van overstappers ook heel fijn om een goed beeld te krijgen. Ik heb zelf een hoop podcasts beluisterd. Een paar van mijn favorieten zijn Klaar voor de Stap, Grote Pauze en Meesterwerk Overstappen. Bij Zin in Lesgeven hoor je ook veel interessante verhalen, ondanks dat de sfeer vaak wat suf is door de wat oudere hosts.

* Ik schrijf dit artikel in mei 2025. Het kan zijn dat de informatie over de opleiding en lesdagen verandert.

Ik ben van plan om nog een artikel te schrijven over mijn meer algemene ervaringen met (weer) gaan studeren op latere leeftijd. Zijn er dingen die je graag wil weten of heb je andere vragen over dit onderwerp? Laat het hieronder weten!