Met mijn fascinatie voor namen (ik ben dol op de blogs Voornamelijk en Vernoeming!) kon je erop wachten: een aflevering van Limburgliefde die gewijd is aan typisch Limburgse namen. Ik pretendeer niet met complete lijstjes of puur Limburgse namen te komen. Dat kan ook bijna niet, want Limburg is geen geïsoleerd gebied. Daarom volgde ik mijn intuïtie voor dit blogje. Voor achternamen is het niet zo moeilijk om vermoedens over veelvoorkomende namen te verifiëren: de spreidingskaarten van de familienamenbank van het Meertens Instituut laten overduidelijke vlekken zien. Bij voornamen lag het lastiger, want van vrouwen die Catharina als eerste voornaam hebben, staat niet geregistreerd of ze Karin, Trien, Kathy of Ine genoemd worden. Toch heb ik ook een paar typisch Limburgse voornamen op een rijtje gezet. Benieuwd?

Limburgse achternamen

Patroniemen en heiligen

Genoeg Limburgers waarvan de voorvaderen besloten om het makkelijk te houden bij het kiezen van een achternaam. In deze provincie leven – net als in de rest van Nederland – talloze mensen die Jans(s)en, Willems of Pe(e)ters heten. Met de rooms-katholieke wortels is het niet zo vreemd dat ook de voornaam Christianus in veel Limburgse (en Brabantse) paspoorten staat. Toch komt het patroniem Christiaans als achternaam niet zoveel voor in Limburg. Het alternatief, de verbastering Corstjens/Kurstjens, komt wel opvallend veel voor. In het westen van Limburg komt Corstjens wat vaker voor – logisch, want ook in Belgisch Limburg hoor je hem veel – terwijl het richting de oostelijke grens vaker Kurstjens is.

Nog meer katholieke wortels vind je terug in achternamen die naar heiligen verwijzen. Sevriens of Severins bijvoorbeeld. De heilige Severinus moet wat goed hebben gedaan 😉 Ook de achternaam Houben, naar de heilige Hubertus, komt behalve in Duitsland ook in Limburg veel voor, net als de iets minder Duitse spelling Hoeben. Vergelijkbaar zijn Roumen en Roemen, die je buiten Limburg ook weinig tegenkomt. Daar kon ik de herkomst overigens niet van vinden. Wellicht via het Vlaamse/Franse Jerôme terug naar de heilige Jeronimus/Hiëronymus.

Beroepsnamen

Een prachtig voorbeeld van de verspreiding van verschillende varianten van een beroepsnaam, is Smit/Smits/Smeets/Schmitz. Ze zullen allemaal een voorvader hebben die smid was, maar in de noordelijke provincies en de “Hollanden” overheerst duidelijk de variant Smit. In Limburg wordt het Smeets (het Limburgse woord voor smid is s(j)meed), en je ziet dat in het gebied ertussenin de genitief-s al duidelijk opkomt. Richting Duitsland zie je de variant Schmitz weer vaker. Zeker weten doe ik het niet, maar waarschijnlijk hebben de families Smeets die de vlekjes buiten Limburg vormen allemaal Limburgse voorouders. Zelfs Mart Smeets in dat geval, hoewel de Limburgse bescheidenheid daar genetisch moet zijn weggevaagd 😉

Nog een aantal mooie Limburgse beroepsnamen: Kusters/Custers (koster) en Beckers als Limburgs alternatief voor (de) Bakker. Ook de achternaam Pisters verwijst naar een bak-achtergrond: het kot van het Duitse Pfister.

Limburgse vrouwennamen

Van ouderwets naar superhip

De meisjesnaam Mia is de laatste jaren weer helemaal hip. Dat vind ik persoonlijk redelijk verwarrend, omdat ik me bij een naam als Mia absoluut geen meisje voorstel, maar een vrouw die de 50 is gepasseerd. Ik heb het wel eens iemand horen zeggen en ik geloof dat de stelling aardig klopt: elke Limburger heeft een tante Mia. Ik heb er zelfs twee, als je een oudtante naar wie ik ook op die manier refereer meetelt. Wat je in het Limburgs ook vaak hoort, is dat die vrouwen door intimi weer ‘Mie’ worden genoemd. Zou in de toekomst ook nog best in de rest van het land kunnen werken, als je bedenkt dat er meisjes zijn die Quinoa heten 😉

Ook helemaal hip is Fien(e). Zeker de variant mét e vind ik leuk, maar bij Fien denk ik dus weer aan die leeftijdsgenoten van Mia. Vrouwen die Josephina als doopnaam hebben, maar de afkorting als roepnaam kregen. Een naam die in Nederland (nog) niet populair is, maar in België wel, is Nele. De naam Neel (van Cornelia) was populair als roepnaam bij – voor mijn gevoel – de generatie die nog iets ouder was van Fien en Mia.

Minder hip

Absoluut niet hip, maar wel noemenswaardig is de naam Trees. Waar Theresa en Thérèse naar kak neigen, is het Limburgse Trees heerlijk no-nonsense. Ik zie deze naam geen revival maken, maar wel lollig voor een huisdier. In diezelfde categorie: Truu. Niks Trudy, Gertrude of Truus (hoewel je Truus ook héél vaak hoort in Limburg), gewoon weer lekker nuchter en kort: Truu.

Limburgse mannennamen

Wiel en Mat

Er zijn talloze Wilhelmussen in Limburg, maar vrijwel niemand van hen werd structureel zo genoemd. Mijn opa Willem werd vaak Wullem(ke – ik heb mijn beperkte lengte niet van een vreemde) genoemd, en daarnaast is ook Wiel een typisch Limburgse voornaam. Ook als je iemand hier Mat hoort roepen, schreeuwen we niet in het wildeweg de naam van een voorwerp, maar zal er een bekende langslopen. Al die Mattheussen of Mathiassen hebben een andere roepnaam, waarvan Mat/Math/Matje veruit de populairste zijn.

Zo vader, zo zoon(tje)

Ik noemde net Wullem(ke) al even als variant van Willem, maar het is simpelweg de verkleinvorm. In het Limburgs verandert bij de verkleinvorm namelijk regelmatig een klinker mee. Zo wordt een jonge Fons misschien Funske genoemd, waardoor later Funs overblijft. Hetzelfde gebeurt als Sjang (van Johannes) zijn zoon naar zich vernoemt. Kleine Sjang wordt eerst Sjengske genoemd en later Sjeng.

Limburgse retronamen

Nog een aantal afkortingen die behoorlijk retro zijn: Driek (Hendrik) en Baer/Bair/Bèr (Hubertus). Deze namen zie ik niet zo snel populair worden, maar andere hebben meer potentie. Zo is Sef (of Zef/Sjef/Zjef) een veelvoorkomende Limburgse afkorting van Jozef, maar hoor je die naam tegenwoordig ook als roepnaam bij Youssef. Grappig hoe deze varianten eigenlijk volledig dezelfde lijn volgen! En hoewel ik Keub (van Jacobus) niet direct terug zie komen, vind ik Kobe wél weer leuk. Ook deze naam staat in Vlaanderen hoger in de namenlijstjes dan hier, maar wie weet.

Zoals ik al zei, zijn mijn voorbeelden zeker niet exclusief of uitputtend, dus weet jij nog typisch Limburgse namen? Vertel het hieronder!