In deze editie van Limburgliefde gaan we praten over… praten! Het Limburgse dialect kent namelijk heel wat prachtwoorden voor de diverse manieren waarop je kunt praten, kletsen, mopperen of zeuren. Ik heb weer mijn best gedaan om een zo compleet mogelijk overzicht te maken. Aanvullingen of correcties? Altijd welkom!

Praote, kalle en moele

In veruit de meeste Limburgse plaatsen zal een dialectspreker je vertellen dat plat kalle iets is wat hij graag doet. Noord-Limburg wijkt af: daar praote ze plat. Op sommige plaatsen in het uiterste zuidoosten van de provincie (o.a. in Heerlen en een aantal dorpen dicht bij de Duitse grens) gebruiken ze (ook) het woord moele als vertaling van praten. Moele gebruik ik als Midden-Limburgse trouwens ook wel eens, maar dan eerder in de betekenis van hard en/of onverstaanbaar praten of mopperen.

Knotere en miemele

Over mopperen gesproken: ook daarvoor bestaat weer zo’n Limburgs prachtwoord: knotere. Het is absoluut een van mijn favoriete dialectwoorden. Het doet een beetje denken aan knorren, maar heeft tegelijkertijd dat heerlijke ritme van drie lettergrepen. En zo’n lange ‘oo’ is natuurlijk veel lekkerder in zo’n woord dan de korte ‘o’ van mopperen.

Nog een mooi woord, dat ik af en toe wel eens in een Nederlandse zin lees, maar dat volgens mij in zo’n geval toch een onvervalst Limburgisme is: miemele. Het betekent zoiets als zeuren, en dan vooral dat van het soort dat iemand door kan blijven gaan over iets kleins, of maar blijft twijfelen, geen besluiten neemt… Je kunt trouwens ook aan het miemelen zijn als je treuzelt met eten en de boel maar wat op en neer schuift op je bord.

Voor als het echt onverstaanbaar wordt…

Er zijn genoeg mensen die vinden dat Limburgs sowieso onverstaanbaar is, maar als je zó praat dat ook mede-Limburgers je niet kunnen verstaan (hier had een flauw grapje over het Kerkraads kunnen staan…), dan hebben we ook dáár weer een mooi woord voor: wauwele. Niet uniek voor Limburg kwam ik net al googelend achter, maar ik zou het in het Nederlands toch niet zo snel gebruiken.

Natuurlijk kan iets ook onverstaanbaar worden door een laag volume. Het Limburgse woord voor fluisteren is ook alweer zo prachtig: sjmiespele. Er is wel nog een subtiel verschil in betekenis voor mijn gevoel. Sjmiespele heeft nog meer dan fluisteren iets geheimzinnigs/uitsluitends. Als je me zou vragen om te vertalen dat X iets tegen Y fluisterde, zou ik het eerder gewoon met fluustere vertalen dan met sjmiespele. Wat zeent geer doa aan ut sjmiespele? (wat zijn jullie daar aan het fluisteren?) past beter als voorbeeldzin.

Zjwetse, zeivere en kwatsje

Ook deze drie woorden zijn verre van uniek voor Limburg: tweemaal is het een Limburgse versie van een Nederlands woord, en één keer is het regelrecht overgenomen uit het Duits. Maar hé, zo werkt taal nu eenmaal, en het maakt deze woorden niet minder leuk.

Kwatsje betekent hetzelfde als het Duitse quatschen: onzin(nig) praten. Datzelfde geldt voor zjwetse en zeivere. Dat zijn de Limburgse varianten op zwetsen en zeveren, al worden die naar mijn idee veel minder gebruikt in het Nederlands dan deze varianten in ut plat. Leuk detail: de schoolkrant op mijn basisschool heette ’t Zjwetserke. Ik denk dat het mede daardoor komt dat ik jaren gedacht heb dat het een dialectwoord was in plaats van ‘gewoon’ verlimburgst Nederlands.

 

Ondanks dat de woorden zelf niet zo Limburgs zijn, zijn zjwetse, kwatsje en zeivere op zich wel heel erg Limburgs. Sjaele zeiver (letterlijk: schele zever) is een heel typische omschrijving voor die heerlijke verhalen, smakelijk verteld of opgeschreven, die je hoort op een goed feest, een betere kroegavond of natuurlijk tijdens carnaval. Een goede portie sjaele zeiver op z’n tijd maakt het leven nou eenmaal veel leuker!

P.S. Limburgliefde krijgt net als vorig jaar een zomerstop! Op 11 september is deze maandelijkse rubriek weer terug. Ondertussen is er genoeg te lezen: bekijk het Limburgliefde-archief!