Dit is de eerste editie van een nieuwe rubriek op mijn blog: Limburgliefde! Vanaf nu kun je elke 11e van de maand een nieuwe blogpost verwachten over Limburg. (Als je geen idee hebt waarom ik juist de 11e heb gekozen, kom je daar over een half jaar wel achter ;).) Vaak over taal (je bent een taalnerd of je bent het niet), maar niet uitsluitend. Om te beginnen ga ik wat basics over het Limburgs met jullie delen. Ik vond het zelf echt superinteressant toen ik dit tijdens mijn studie bij sociolinguïstiek leerde, dus ik hoop dat  dit mini-college jullie ook enthousiast maakt!

Vooroordelen over dialectsprekers

Mocht je als Hollenjer niet-dialectspreker nog de illusie hebben dat dialecten verbasterd Nederlands zijn: think again! Streektalen waren er namelijk véél eerder. Dialecten zijn dus niet ontstaan uit het Nederlands, maar het is juist precies andersom. En dacht je dat opgroeien met een dialect het leren van goed Nederlands belemmert? Ook dat is niet waar. Talloze onderzoeken hebben laten zien dat dat absoluut niet het geval is, en dat het spreken van dialect eerder positieve effecten met zich meebrengen.

Isoglossen in Limburg

Hét Limburgse dialect bestaat niet. Zoals ik al eens eerder aanstipte in een blogpost, verschillen dialecten van plaats tot plaats. Zelfs tussen de kleinste dorpjes hoor je verschillen in uitspraak of woordgebruik. Gelukkig zijn er wel wat verschillen die je kunt samenvatten in grote lijnen. En die grote lijnen kun je in dit geval zelfs letterlijk nemen. Kijk maar eens naar de onderstaande kaart.

De lijnen die je op deze kaart ziet, zijn de belangrijkste isoglossen in het Limburgs taalgebied. Ik hoor je denken: iso-watte? Een isoglosse is een denkbeeldige lijn die een taalgrens aangeeft. De lijn die B en C van elkaar scheidt, staat bijvoorbeeld voor de Panninger linie. Ten oosten van deze lijn verandert de s aan het begin van een woord  bij de medeklinkercombinaties sl-, sm-, sn-, sp-, st- en zw- in een sj-klank. Spelen wordt sjpelen en stuk wordt sjtuk bijvoorbeeld. De Benrather linie – je hoort het al bijna aan de naam – laat precies zien waar in Limburg het dialect de sterkste Duitse invloeden heeft. In het A-gebied op de kaart (met Kerkrade als bekendste voorbeeld) hoor je bijvoorbeeld machen in plaats van maken en lassen in plaats van laten.

Het grappige aan deze isoglossen is dat het dialect in Reuver bijvoorbeeld meer lijkt op dat van Sittard dan op dat van Venlo, terwijl die afstanden tussen die plaatsen anders doen vermoeden. Ook beperken de lijnen zich niet tot het taalgebied van (Nederlands en Belgisch) Limburg. Deze zelfde lijnen lopen namelijk helemaal door tot in België en Duitsland en duiden daar dezelfde dialectverschillen aan. Mocht je nou benieuwd zijn naar hoe de verschillende Limburgse dialecten in hoofdlijnen verschillen, dan kun je via deze kaart geluidsfragmenten beluisteren. De eerste niet-Limburger die raadt wat de Nederlandse vertaling is van de zin die wordt uitgesproken, krijgt een eervolle vermelding in de volgende editie van Limburgliefde (en degene die het kan raden op basis van alleen het Kerkraads, krijgt de hoofdprijs ;)).

Ik heb zelf al heel wat ideeën voor de komende blogposts in deze serie, maar suggesties of vragen zijn natuurlijk ook altijd welkom!