In mijn lange lijst met ‘blogonderwerpen om (ooit) nog over te schrijven’ stond ‘privileges’ al best een tijdje. Het is zo’n onderwerp waar je niet even snel een blogje over tikt, maar waarvan ik het wel heel belangrijk vind om er hier over te schrijven. Inmiddels is het onderwerp actueler dan ooit. Met de lading artikelen die ik de afgelopen tijd heb gelezen over white privilege en racisme in het bijzonder, twijfelde ik nog even wat mijn artikel nog zou toevoegen. Maar: zwijgen is geen optie, en alle beetjes helpen.

Privileges: “maar ik kan er toch niks aan doen dat ik…”

Het is best lastig als iemand je wijst op een bepaald voorrecht dat je hebt: wit zijn, man zijn, hetero zijn, cisgender zijn (oftewel: dat je biologische geslacht overeenkomt met je gender), abled zijn (geen handicap hebben)… Ongemakkelijk ook, want hé: jij kunt er toch óók niks aan doen dat je toevallig bent geboren bent in een wit, gezond lichaam (om maar wat te noemen)? Klopt. Je kunt er niks aan doen. Maar waar je wel voor kiest, is hoe je omgaat met een toevallig voordeel dat je hebt meegekregen.

Maak je wel eens een racistische grap of een denigrerende opmerking over vrouwen? Dan kies je er dus voor om vanuit je bevoorrechte positie – al dan niet bewust – een minderheid verder te onderdrukken. “Nou nou, is dat niet een beetje overdreven?” Nee, natuurlijk hoeft er geen directe relatie te zijn tussen één opmerking en het grote leed in de wereld. Het punt is dat al die kleine “onschuldige” acties die héús niet als bedoeling hadden om iemand te kwetsen bij elkaar wel degelijk een enorm effect hebben. Dat ze racisme, discriminatie en vooroordelen in stand houden en overdragen op nieuwe generaties.

Misschien denk je nu wel: “Maar ik doe dat soort dingen niet, hoor!” Nou, hartstikke mooi. Maar wat doe je als je oom op een familiefeestje zo’n grap maakt? Gniffel je een beetje mee? Rol je met je ogen, maar blijf je stil? Ook dan draag je bij aan het in stand houden van het systeem. Het is niet makkelijk, maar probeer je bewust te zijn van je privileges en je actief uit te spreken tegen racisme en andere vormen van discriminatie.

Kijk daarbij vooral ook naar je eigen kleine acties of gedachten. Een lichte verbazing of even moeten schakelen als je hoort dat iemand gay is. Je tas wat steviger vasthouden als er een groepje zwarte mannen passeert. Ook dát zijn je vooroordelen. Die heb jij, en die heb ik net zo goed. Waarschijnlijk wil je ze zo snel mogelijk wegdrukken. “Zo iemand” wil je niet zijn, toch? Het voelt als een aanval op je eigen zelfbeeld, en dat kan pijnlijk en ongemakkelijk zijn. Maar juist door het níét weg te stoppen en je bewust te zijn van je eigen gedachten en gedrag, kun je meer leren over je – vaak onbewuste – vooroordelen en er iets aan leren doen.

Verborgen racisme, vooroordelen en discriminatie

Er zijn genoeg extreemrechtse mensen die met een vlaggetje in hun Twitternaam en een “Zwarte Piet moet blijven”-profielfoto uitgebreid roeptoeteren hoe de wereld er in hun ogen uit moet zien, en welke mensen vooral hun bek moeten houden. Dat is heel handig, want zo kun je hun overduidelijk foute gedrag direct afkeuren. Maar verborgen vooroordelen, die hebben veel meer mensen:

• Ik heb niks tegen homo’s, hoor, maar ze moeten gewoon niet zo overdreven doen
• Hij is een Marokkaan, maar het is een hartstikke aardige jongen, hoor!
• Wauw, ZO knap en inspirerend dat je dit hebt bereikt, ook al zit je in een rolstoel!

In al deze wellicht positief bedoelde opmerkingen zit een oordeel verborgen.

Maar ik heb ook heus geen makkelijk leven gehad!

Nog zo’n typische reactie als iemand je wijst op je privileges: “Tss! Net alsof ik nooit tegenslag heb gehad!” White privilege betekent ook niet dat jij nooit problemen hebt gehad. Het betekent alleen dat het bij jou níét met je huidskleur te maken heeft gehad. Niet meer, niet minder. Het is geen wedstrijd tegen elkaar, wie het zwaarste leed heeft moeten ervaren. Het is een universele strijd die we samen moeten voeren, op naar een gelijkwaardige wereld. Hopelijk komt die er ooit.

Discriminatie versus institutioneel racisme

Vrijwel iedereen heeft ooit een vorm van discriminatie of vooroordelen ervaren. Misschien ben je ooit weggezet als dom vanwege je accent, werd je niet serieus genomen vanwege je leeftijd, mocht je niet meedoen omdat iets voor jongens was (of juist voor meisjes!). Wat het ook was (of nog steeds is): het was ongetwijfeld een heel nare ervaring.

Maar racisme is meer dan individuele discriminatie op huidskleur of ras. Het is een institutioneel probleem, dat door alle lagen van de samenleving speelt. Een systeem dat diep geworteld is in onze maatschappij. En ja, in Amerika is het inderdaad nóg erger, maar ook in Nederland is er institutioneel racisme. De Belastingdienst, de politie, de arbeidsmarkt, de woningmarkt: overal lopen zwarte mensen tegen muren van racisme op.

Intersectionaliteit

Intersectio-watte? Intersectionaliteit houdt in dat je, in welke strijd dan ook, aandacht hebt voor iedereen die onderdrukt wordt. Ga maar na: het is nogal raar als je een overtuigd feminist bent die vindt dat het belachelijk is dat vrouwen als minderwaardig worden gezien, terwijl je er ondertussen geen probleem mee zou hebben dat mensen met een handicap of een donkere huidskleur datzelfde lot treft. Dat je wel vindt dat homoseksualiteit volledig geaccepteerd moet worden, maar dat niet zou gelden voor trans mensen.

Het voelt misschien als een opeenstapeling van problemen die onmogelijk allemaal op te lossen zijn. En nee, het zal ook niet makkelijk zijn, of zo snel gaan als je zou willen. Maar dat is geen reden om je ogen te sluiten en misstanden maar te laten voor wat we zijn. Samen kunnen we écht een verschil maken, daar ben ik van overtuigd.

Meer lezen

Als geprivilegieerd mens is het belangrijk om je uit te spreken en om een goede ally (oftewel bondgenoot) te zijn in de strijd die minderheden voeren. Daarbij is het essentieel dat je niet zelf de hoofdrol speelt, maar vooral ook die minderheden een podium te geven. Daarom deel ik graag enkele lees- en luistertips met je.

• OneWorld: een platform met een diverse redactie dat schrijft over heel veel thema’s, waaronder racisme, validisme en feminisme, maar ook heel veel andere maatschappelijke onderwerpen. Boeiend en leerzaam om op rond te kijken!
• Wit Huiswerk: een overzichtelijke website die een heel handig startpunt is als je meer wil leren over racisme en white privilege.
• Damn Honey podcast met Sylvana Simons: Damn Honey is een feministische podcast die een aanrader is voor elke vrouw én man. Ik vond deze aflevering met Sylvana Simons heel interessant en leerzaam. Het mooie aan deze podcast is dat hij ook heel erg gericht is op leren en vooruitgang, en dat de toon niet veroordelend is. Enne: als je nou denkt ‘ugh, ik vind Sylvana heel irritant, dus ik sla deze even over’, dan moet je júíst luisteren. Punt.