Over basisinkomens en bullshitbanen

| 9 reacties

Een van de tv-programma’s die ik de laatste tijd met veel plezier en vooral interesse en fascinatie heb bekeken, is De Outsiders. In deze serie krijgen we een inkijkje in mensen die hun leven anders inrichten dan anderen. Er was een aflevering die draaide om inkomen. Daarin zaten een straatmuzikant, een vrouw die leefde van giften en een man die in een hutje in het bos woonde en leeft van gevonden spullen en dumpster diving.

Toevallig keken we daarna Mijn Bullshitbaan terug. Een documentaire over hoe mensen tegenwoordig soms de meest idiote banen hebben. Banen – en bedrijven – die de maatschappij meer geld kosten dan ze opleveren aan waarde. Hoe bizar is het eigenlijk dat we deze situatie in stand houden?

Deze beide tv-programma’s en nog wat ander lees- en kijkvoer hebben me aan het denken gezet. Want wat twee van de drie mensen uit de Outsiders-aflevering deden, is simpelweg niet lange termijn-proof. Ik ergerde me daar ook een beetje aan, dat presentator Tim den Besten wat te weinig doorvroeg. Want ja, het is leuk en aardig als een man een hutje bouwt in een bos en zegt geen vaste lasten te hebben omdat hij geen huur of hypotheek betaalt en alles wat hij nodig heeft vindt. Feit is dat hij daarvoor wel wat grenzen van de wet overschrijdt. Tja, kun je dan wel echt voor jezelf zorgen?

Wanneer ben je financieel onafhankelijk?

Een andere vrouw was niet gelukkig als secretaresse, zegde haar baan op om te leven van haar spaargeld – waarvan het einde inmiddels in zicht is – en vrijwillige giften van andere mensen. Zonder tegenprestatie. Een mooi idee. Ze is kunstenares en ziet de manier waarop ze haar leven inricht ook als kunst. Absoluut interessant, maar deze dame kocht in de supermarkt niet meer dan koffie en koekjes. Fruit en groenten? Nee, dat was niet nodig. Ben je dan financieel onafhankelijk? Bouw je dan op een duurzame manier aan een goede toekomst voor jezelf?

En wat als een van deze twee mensen ziek wordt? Geen vaste lasten betekent ongetwijfeld ook geen zorgverzekering. Toch is het zo dat je in acute situaties wel geholpen wordt in een ziekenhuis. Het idee is geloof ik dat ze dan achteraf de gemaakte kosten proberen te declareren. Dan heb je dus een schuld, al dan niet inbaar.

Bullshitbanen en een 15-urige werkweek

Conclusie: je hebt altijd geld nodig. Niet per se veel, maar wel een basis. En dat leidt vrijwel automatisch tot het idee van een basisinkomen. Daarmee kunnen we in elk geval een heleboel bullshitbanen schrappen. Want zoals de econoom Keynes in 1930 voorspelde, zou de trend van steeds efficiënter werken ertoe leiden dat we in 2030 in principe genoeg zouden hebben aan een 15-urige werkweek. Een idee dat zomaar zou kunnen kloppen als we ons beperken tot – betaalde – banen die echt nodig zijn om de maatschappij draaiende te houden. Zeker als we het dan hebben over een maatschappij waarin mensen minder geven om zoveel mogelijk goedkope crap kopen, maar duurzamere keuzes maken.

Basisinkomens en fuck you-money

Als je mensen een basisinkomen geeft, geef je ze een kans. Een kans om hun leven in te richten zoals zij dat willen. Om kunst te maken, om anderen vrijwillig te helpen, om er te zijn voor anderen. Heb ik de illusie dat iedereen prachtige dingen gaat doen? Nee, zeker niet. Maar het zou wel helpen. Met een basisinkomen voel je je vrijer om bepaalde keuzes te maken. Een soort gegarandeerde fuck you-money. Ik bedoel: zou je in dat geval blijven hangen in een baan waar je van baalt? Je af laten blaffen door die onuitstaanbare baas? Je elke dag haasten in je ritjes tussen thuis, school, kinderopvang en werk? Of zou je gaan leven in een lagere versnelling? Waarin je meer tijd hebt om dingen te doen en te ervaren waar je gelukkig van wordt?

Onderzoek naar de effecten van het basisinkomen

Onderzoek naar een vorm van basisinkomen laat positieve effecten zien. Soms zijn de resultaten minder overtuigend, maar een groot manco van dit soort experimenten is natuurlijk wel het tijdelijke karakter ervan. Als je een pilot van een jaar doet, kun je niet verwachten dat mensen écht rigoureuze keuzes maken en alle schepen achter zich verbranden.

Een basisinkomen is waarschijnlijk ook de beste oplossing voor armoede. Ik heb verhalen gehoord van mensen die een extreem laag inkomen hadden door ziekte en/of werkloosheid, en die dan een soort baan hadden aan gevechten met de overheid. Over minieme onkostenvergoedingen voor vrijwilligerswerk en andere dingen die eigenlijk nergens over gaan, maar die wel energie opslurpen. Van personen die het al zwaar genoeg hebben – want (chronisch) ziek ben je niet voor je lol – maar vervolgens ook weer van ambtenaren die ook wel wat beters zouden kunnen doen met hun tijd. Een heleboel onnodige stress dus, waarmee je een vicieuze cirkel in stand houdt.

Deze twee TedTalks van Rutger Bregman, over armoede en basisinkomen, zijn allebei erg interessant. Ze hebben de nodige overlap, maar boeiden me absoluut.

En ja, als je het hebt over basisinkomen, speelt natuurlijk ook altijd de grote vraag op: en hoe gaan we dat betalen? Ik denk dat we al een heel eind komen op basis van een herstructurering van de sociale zekerheid. Zeker als je ook nog de brede kosten van armoede meenemen in de berekening.

Het wordt tijd dat we de wereld en het leven anders gaan benaderen. Noem het idealistisch, noem het onrealistisch, maar als we niet dromen en geloven, komen we nooit waar we moeten zijn.

Meer lezen of kijken?
Zou jij nog gaan werken met een basisinkomen? – Universiteit van Vlaanderen
De oplossing voor (bijna) alles: minder werken – De Correspondent

9 reacties

  1. Heel interessant artikel. Ik heb er eigenlijk nooit over nagedacht, over zo’n basisinkomen, maar ik denk dat het zeker mooie dingen zou opleveren. Ik kijk nu overigens ‘de andere kant van Nederland’ over de armste gemeentes in het land. Ook heel interessant. Zoveel respect voor mensen die van zo weinig moeten leven. Maar soms verbaas ik me er ook over dat geld dan eerst naar ‘nutteloze’ dingen gaat in plaats van naar gezond eten. En toch…aan de andere kant snap ik het wel. Je gunt jezelf af en toe ook wat. Kortom, best lastig.

  2. Ik vind het idee van een basisinkomen altijd erg interessant, maar ik had ook ergens gelezen dat het financieel niet haalbaar zou zijn. Ik weet niet of dat klopt, want daarvoor weet ik dan weer te weinig van economie.

  3. Super interessant dit! Ik ben het ermee eens dat er teveel banen zijn die er eigenlijk niet zouden hoeven zijn. Een 15-urige werkweek spreekt me wel aan, al denk ik dat ik me al snel zou vervelen. 24 zou voor mij denk ik ideaal zijn!

  4. Oei, zeg. Ik moet eerlijk zeggen dat ik mijn baan hard nodig heb. Om mezelf in het gareel te houden, zeg maar. De dingen waar ik gelukkig van word, zijn op de lange termijn niet zo gezond.

  5. Interessant artikel zeg ! Die TEDS sla ik op, om op een later moment te bekijken, ben benieuwd !

  6. Interessant zeker om dit te lezen. Zo keken wij laatst De andere kant van Nederland, waar Nederlanders elk dubbeltje moeten omkeren. Toch bizar om de verschillen in ons land te zien. Nu met ons kindje op komst ga ik tijdelijk minder werken, gelukkig is dit ons gegund dat wij dit ook kunnen dragen 🙂

  7. Heel interessant! Ik sta in het onderwijs, waar een 24-uren werkweek soms een 60-uren week betekent, en alle overuren maar gewoon vanzelfsprekend zijn. Wat zou het fijn zijn moest dat systeem eens aan banden gelegd worden, zodat startende leerkrachten ook een leven buiten hun klas kunnen hebben. Om die reden werk ik nu halftijds, maar goed, dat is dus ook maar een half loon.

  8. Ik heb twee opleidingen gedaan en gestopt. Beide zijn op een uuitzondering na inmiddels vrijwilligerswerk. Als we die bullshit stoppen en mensen een basis geven dan is de wereld eerlijker. Ik zou waarschijnlijk iets met beide gestopte opleidingen gaan doen. En daarnaast weer gaan fotograferen. Liefst minima die nooit een leuke fotoshoot kunnen betalen.

  9. Leuk dat je langskwam. Dacht even dat het met dit onderwerp te maken had. Heb er in 2015 al eens over geschreven. Voor mensen boven de 65 hebben we al zoiets. Mijn vader kwam prima rond van alleen AOW. Zelf kan ik dat ook en ben daarom al een tijdje gestopt met betaald werk. Betaal ook netjes m’n ziektekostenpremie en krijg daar geen toeslag voor. Hoeft ook niet. Sommige mensen kunnen echter niet zonder betaald werk. Dat geeft ze status en bestaansrecht.

    https://ximaar.wordpress.com/2015/03/01/mrt-01-basisvergoeding-1/

    De links daarin werken weer. Zit ook een Canadese proef in.

Geef een reactie

Verplichte velden zijn aangegeven met een *.


CommentLuv badge