In de serie Limburgliefde deel ik leuke Limburgse dingen met jullie. Vaak draait het om dialect, maar ook eten (duh!) en cultuur komen aan bod. De laatste aflevering is alweer even geleden, maar ik heb inmiddels weer wat leuke ideeën klaar liggen. Deze editie ga ik jullie inwijden in de traditie van schutterijen. Dit weekend begint namelijk weer hét schuttersevenement van het jaar: het Oud Limburgs Schuttersfeest, oftewel het OLS. Als je wil weten waarom mensen in apenpakjes marcheren door Limburgse straten en waarom ze vervolgens helemaal in de ban zijn van minieme bolletjes op schietbomen, lees dan gauw verder!

Wat zijn schutterijen?

Een schutterij (of schuttergilde) is een club mensen, meestal verbonden aan een bepaald dorp (een stad kan ook, maar stadsschutterijen komen minder voor) en vaak ook gekoppeld aan een heilige. Ze zijn ontstaan uit de historische schutterijen, die bedoeld waren om hun dorp of stad daadwerkelijk met wapens te beschermen of verdedigen. De schutterij anno nu is puur cultureel gericht. Het is een vereniging waar je je bij kunt aansluiten, net als bij een fanfare of fanfare.

Schutterijen zijn trouwens niet exclusief Limburgs, maar komen ook voor in andere plaatsen onder de rivieren.

Koningsvogelschieten: dorpskoning en schutterskoning

Maar wat doen die leden van zo’n schutterij nou als ze samenkomen? Nou, afgezien van genieten van de gezelligheid (en het bier) nemen ze ook daadwerkelijk wapens ter hand. Actief schietende leden moeten hun skills trainen voor wedstrijden! Bij schutterswedstrijden is er een zestal van elke vereniging dat de eer mag verdedigen. Ze schieten met een luchtbuks kogels op minieme bolletjes die op een schietboom staan. Die bolletjes moeten eraf worden geschoten.

Een vaste activiteit van een schutterij is het koningsvogelschieten. Hiervoor wordt een houten vogel op een paal gezet. Degene die het laatste stukje hout wegschiet dat de vogel vasthoudt aan de paal – en dus de vogel “afschiet”, wordt uitgeroepen tot koning en mag deze rol het komende jaar vervullen bij elk schuttersfeest. Als je drie keer koning bent geworden, word je hierna automatisch keizer.

Je kunt alleen koning van de schutterij worden als je ook lid bent van de vereniging. Vaak kiezen verenigingen ervoor om ook niet-leden mee te laten schieten op een aparte vogel. Degene die deze wedstrijd wint, wordt dorpskoning en heeft daarmee even zijn 15 minutes of fame in the pocket, maar hoeft verder niet mee te doen aan wedstrijden of optochten.

Wat gebeurt er bij schuttersfeesten?

In Limburg vinden regelmatig schuttersfeesten plaats. Deze bestaan uit drie onderdelen: een feestelijke optocht met defilé, muziekwedstrijden en de schietwedstrijden. Daarnaast is er natuurlijk ook veel ruimte voor gezelligheid.

De optocht laat de folklore achter schutterijen volop zien. Alle (actieve) leden van een schutterij verschijnen namelijk in hun uniform en marcheren. Een deel van de leden speelt ook muziekinstrumenten. De onderdelen van een schutterij zijn achtereenvolgens:

• De bordjesdrager. Dit is meestal een jeugdig lid van de schutterij en/of een kind van een van de volwassen leden dat een groot bord draagt. Hier staat het wapen en de naam van de schutterij op en ook het optochtnummer.
• Bielemannen/sappeurs: mannen met een grote nepbaard en een bijl (Limburgs: biel) op hun schouder.
• De tambour-majoor. Hij of zij leidt de drumband of het klaroenkorps dat achter hem loopt.
• De drumband. Hierin lopen in elk geval mensen met grote en kleine trommen mee en doorgaans ook mensen die een blaasinstrument bespelen.
• De marketentsters. Dit is een groepje dames dat elk een mandje draagt met daarin spijs en drank. Fun fact: het eten in het mandje moet vers zijn. Als test kan er bij het defilé een stukje van het stokbrood worden afgesneden, dat dan uiteraard niet oud mag zijn.
• De vaandeldrager. Voor het koningspaar loopt iemand met het vaandel – de vlag van de schutterij. Het vaandel mag de grond niet raken. En alsof dat nog niet zwaar genoeg is, zie je vaandeldragers vaak ook een zigzaggende beweging maken met de vlag. Nobody said it was easy!
• Het koningspaar en eventueel het keizerspaar. De koning (en eventueel de keizer) krijgt uiteraard een prominente plek in de optocht. Ze dragen het zilver van de vereniging in de vorm van een soort burgemeestersketen. De koning mag alleen lopen, maar heeft meestal een koningin aan zijn zijde. Gelukkig zie je de laatste jaren ook vaker koninginnen lopen die zelf de titel hebben verdiend.
• De officieren: leden die een bepaalde rang hebben verdiend.
• De schutters, ook wel geweerdragers genoemd, lopen hier weer achter. Dit zijn de reguliere (schietende) leden.
• De commandant loopt achteraan en leidt de gehele schutterij.

Het OLS: “de aaje Limburger”

Het Oud Limburgs Schuttersfeest (OLS) staat ook wel bekend als D’n Ouwe Limburger of, in dialect, De Aaje Limburger. Het bestaat al meer dan 100 jaar en is dan ook hét evenement van het jaar voor alle schutterijen uit Nederlands- en Belgisch-Limburg. Het is een enorme eer om hierbij de schietwedstrijden te winnen. De trofee waarom gestreden wordt heet D’n Um, omdat er na de overwinning “Veer höbbe um!” (vertaling: we hebben hem!) wordt geroepen.

Het OLS begint altijd op de eerste zondag van juli en de optocht neemt de nodige uren in beslag. Aan het eind van de middag beginnen de schietwedstrijden. Elke schutterij vaardigt een zestal af dat om de beurt mag schieten. Elke schietboom heeft 18 bolletjes, waarvan elk lid er 3 moet afschieten. Daarvoor krijgen ze ook allemaal steeds slechts 3 kogels. Eén keer missen is fataal: dan ligt de vereniging eruit.

Met een slordige 150 deelnemende schutterijen is deze wedstrijd niet binnen een paar uurtjes gepiept. Het weekend erna gaan ze gewoon verder met het kavelen: de finale van de schietwedstrijden. In het begin zijn de bolletjes meestal nog “groot”, om na een aantal rondes over te stappen op de kleine bölkes, die slechts 1 kubieke centimeter groot zijn.

Hoewel ik zelf niet veel heb met schutterijen, vind ik het OLS toch altijd wel leuk om op afstand te volgen. Toen ik vroeger thuis woonde, hadden we tijdens de schietwedstrijden altijd L1 radio aan. Op dit Limburgse radiostation, is er altijd een live-uitzending waarbij de verslaggevers de gebeurtenissen op het schuttersweide in de gaten houden. Inclusief soms pijnlijke interviews met degene die verantwoordelijk is voor het uitschakelen van de vereniging. Steeds als een schutterij een misser optekent en dus afvalt, klinkt er de Esprit, die je in het onderstaande fragment kan horen.

Ben jij wel eens getuige geweest van een schutterswedstrijd of -optocht?