Iedereen die wel eens in Limburg is geweest, zal het zijn opgevallen: de hoeveelheid plaatsnaamborden die naast de “gewone” naam ook de Limburgse vertaling bevatten. Soms is er amper verschil, maar regelmatig is de Limburgse naam van een stad of dorp voor niet-provinciegenoten compleet onuitspreekbaar. Ik neem een aantal opvallende Limburgse plaatsnamen met je door!

Kort maar krachtig

Allereerst is er een aardige lijst met namen die door de Limburgers zelf een stuk korter zijn gemaakt. Zoals mensen die dichtbij je staan ook een afkorting krijgen?

Zo wordt Wellerlooi De Loj en Neeritter simpelweg Itter. Het Midden-Limburgse Koningsbosch wordt De Boesj, het Zuid-Limburgse Adbissenbosch volgens dezelfde redenering, maar ander dialect D’r Busj. Spekholzerheide is ook wel bekend als Sjpekhei, en Vlodrop wordt Vlorp.

Dan hebben we nog een lijstje met allerlei “huizen”-varianten. Allemaal op eenzelfde manier afgekort. Heythuysen (de klemtoon ligt overigens op de eerste lettergreep) wordt Heitse. Met een ‘k’ voor de uitgang -huizen hebben wij zingende Limburgers nog even een extra klankje nodig: Sweikhuyzen wordt Zjweikese en Broekhuizen Brokeze. Broekhuizenvorst vinden we op zijn beurt dan weer veel te lang, waardoor het simpelweg Vaors wordt. Grubbenvorst is dan trouwens weer Grevors.

Ook heb je verwarrend genoeg een heel aantal “Bergen” in Limburg. Dan heb ik het niet over groot uitgevallen heuvels, maar over plaatsen als Ubachsberg, Berg en Terblijt en Berg aan de Maas. Allemaal steevast Berg genoemd.

De grote rivieren

Onder de grote rivieren hebben we onze eigen twee grote rivieren: de Maas en de Roer. In enkele plaatsnamen geëerd in de Nederlandse variant, maar in het Limburgs worden ze vervolgens weer een beetje verwaarloosd. Zo wordt Roermond (komt van Rura Mundium – versterkte plaats aan de Roer – en betekent dus niet dat hier de Roer mondt) Remunj genoemd. De provinciehoofdstad mag uiteraard niet vergeten worden: Mestreech! In een paar andere Maasdorpen laten ze de rivier helemaal voor wat hij is. Maasbracht is simpelweg Brach en Maasniel wordt liefkozend Neel genoemd.

Lekker logisch…

Hoewel er dus soms wel een systeem te vinden is, is de logica in andere gevallen weer ver te zoeken. Zo heb je de plaatsen Born, Horn en Thorn. Die rijmen perfect in het Nederlands, maar in het Limburgs lijken ze in niets op elkaar. Ze worden respectievelijk
Bor, Häör en Toear. Mocht je een poging willen wagen: äö is een soort slepende “uh” en oea glijdt van “oe” naar “oo” naar “aa”. Good luck with that… 😉

Nog zo’n rijmend stel: Paarlo en Baarlo. Het gehucht wordt Paalder genoemd, de grotere plaats Baolder. Andere -lo(o)-plaatsen zijn Melderslo (Melderse) en Elsloo (Aelse).

Ook redelijk vreemd zijn Schinveld en Belfeld. Daar wordt met medeklinkers gehusseld alsof het niks is. Geen idee hoe ze aan de namen Sjilvend en Belvend komen. Vanuit Belfeld ben je trouwens ook zo in Reuver. De vertaling Ruiver is niet zo gek, maar het feit dat je niet “in Ruiver” kunt zeggen, maar dat het dan “oppe Ruiver” is, is een tikje vreemder.

Radeloos

Enkele plaatsen die eindigen op -rade vervangen hun uitgang door het vrij logische –rao of roa. Kerkrade wordt Kirchroa, Elkenrade Elkerao en Wijnandsrade Wienesrao. Daar is vast een link te vinden met Noord-Limburgse plaatsnamen die eindigen op -Ray, zoals Venray. Castenray wordt echter weer Kâssele…

Dan zijn er nog wat –rades die veranderen naar een –er-variant. Voorbeelden zijn Herkenrade (Herkenter), Bingelrade (Bèngelder) en Doenrade (Doonder).

En als je dacht dat twee zulke uiteenlopende opties nog niet genoeg waren: Vaesrade heet weer Vaosje…  

Heb jij nog mooie aanvullingen? Heeft jouw woonplaats (in Limburg of daarbuiten) ook een opvallende bijnaam of dialectnaam?