Tijd voor weer een talige Limburgliefde! Deze keer met maar liefst drie van mijn favoriete woorden in de hoofdrol. Een van de drie woorden is vrij makkelijk te vertalen naar het Nederlands, maar bij de andere twee is dat een stuk lastiger. Ik ga mijn best doen in elk geval. Ik vertel je alles over de Limburgse woorden pratsj, tooter en tattie.

Pratsj

Ik heb een hekel aan sneeuw. Zo’n wit laagje mag dan hartstikke mooi zijn op foto’s, en kinderen kunnen er lekker mee spelen, maar het is verder verdomd onpraktisch. Sneeuw blijft namelijk altijd maar heel even mooi, en daarna verandert het genadeloos in pratsj. Richtige pratsj. Zodra er mensenvoeten of autobanden op komen, wordt sneeuw een vreselijk vieze substantie. Wit verandert in iets half doorzichtigs, en van een vrij stevige laag vlokjes ga je naar iets dat steeds vloeibaarder wordt.

Pratsj beperkt zich niet tot vies geworden sneeuw alleen. Dat is ook het mooie van dit woord: het is meer een verzamelnaam voor allerlei substanties. Wel is het zo dat pratsj – in mijn ogen in elk geval, laat jullie mening horen, Limburgers! – per definitie op de grond ligt. Het ontstaat ook vaak doordat je in het pre-pratsj-stadium over iets heen beweegt. Al pratsjend maak je pratsj. Als een kind bijvoorbeeld door ondiepe plassen loopt en daarmee de bodem slapper maakt en het water verspreidt, is de kans bijvoorbeeld groot dat een ouder zegt: “À la, pratsj dao uns neet zo doorhaer!” (kom op, pratsj daar eens niet zo doorheen). Pratsjen is dus ook een werkwoord.

Tooter

Misschien denk je nu: pratsj, is dat nou niet gewoon modder? Nee, want bij modder komt altijd zand kijken. Blubber komt waarschijnlijk nog het meest in de buurt als vertaling van pratsj, hoewel ik bij blubber toch weer meer denk aan modder en/of iets met luchtbelletjes erin, terwijl pratsj veel breder is dan dat. Fijn dat we er zo’n mooi Limburgs woord voor hebben.

Terug naar tooter! Dat Limburgse dialectwoord is makkelijk te vertalen, namelijk met modder. Ik heb het bewust met dubbel o gespeld, want het heeft een mooie, lange o. Tooter vind ik ook een heerlijk woord. Ik denk dat het vooral ligt aan de twee t’s, waardoor je het zo lekker naar buiten drukt met je tong. Modder voelt toch zachter in je mond, al klinkt het weer viezer dan tooter, dat misschien zelfs wel vrolijk overkomt door de sterke overeenkomst met toeter.

Tattie

En als we het dan toch over woorden met twee t’s hebben: tattie! Dat heeft niets te maken met aardappels, want dit dialectwoord spreek je uit met een “gewone” a, zoals bij tante. Tattie is vies spul. Net als pratsj een viezige substantie dat een verzamelnaam is voor veel verschillende dingen. Van snottebellen tot verf waar te veel vieze kwasten doorheen zijn geweest. Ook kan er iets op je bord liggen dat je als tattie beschrijft: “waat is det veur tattie?”

Waar pratsj altijd op de grond ligt, kan tattie overal zijn. Het fascinerende is ook dat pratsj kan veranderen in tattie. Als datzelfde kind dat eerst door de pratsj liep er met z’n handen in gaat, heeft het opeens tattie aan z’n handen in plaats van pratsj. En als er pratsj of tooter op je kleren komt, is dat ook tattie. Tattie hoeft ook niet per se (semi-)vloeibaar te zijn: een gedroogde vlek van een substantie die je niet thuis kunt brengen, is ook nog steeds tattie. Misschien brengt dat ons ook wel tot een preciezere definitie van tattie: vies spul dat in de vorm van diverse substanties kan voorkomen en dat je al dan niet herkent. Nog steeds niet heel specifiek, maar dat is bij een overkoepelende naam ook niet nodig. De brede definitie maakt dit woord juist zo mooi, ondanks al z’n viezigheid!

Limburgers, hebben jullie nog mooie voorbeelden van pratsj of tattie of aanvullingen? En niet-Limburgers, hadden jullie deze betekenissen verwacht?